Ważne jest, aby rodzice od najmłodszych lat pomagali swoim dzieciom rozwijać odpowiednie umiejętności społeczne. Dzięki temu będą one w stanie budować silne relacje z rówieśnikami. Na szczęście istnieje wiele rzeczy, które można zrobić, aby pomóc dziecku w rozwijaniu umiejętności społecznych. Mamy nadzieję, że ten artykuł pomoże Tobie i Twojemu dziecku w rozwoju – od uczenia dziecka, jak zaczynać rozmowy, po uczenie go empatii.
Zacznij od podstaw
Prawdopodobnie już przypominasz swojemu dziecku, aby mówiło “proszę”, “dziękuję” i “przepraszam”, kiedy jest to właściwe, ale powinieneś również nauczyć je takich rzeczy jak odczytywanie mowy ciała i przestrzeni osobistej. Dzieci często nie rozumieją, że ludzie mają swoją przestrzeń osobistą i nie zawsze chcą być dotykane, wspinać się na nie lub siadać na nich. Wyjaśnij dziecku, że bliska rodzina i przyjaciele mogą być bardziej otwarci na przytulanie i dotykanie niż obcy.
Powinieneś również pomóc dziecku zrozumieć mowę ciała. Ktoś, kto się odsuwa lub krzyżuje ręce, może czuć, że jego przestrzeń osobista jest naruszana. Ktoś, kto marszczy brwi, może być zdenerwowany lub zły. Jeśli dziecko rozumie mowę ciała, będzie potrafiło lepiej reagować w odpowiedni sposób.
Ćwiczenie tematów do rozmowy
Czasami najtrudniejszą częścią rozmowy jest rozpoczęcie jej, zwłaszcza gdy poznajemy kogoś nowego. Mając to na uwadze, może pomóc Twojemu dziecku, jeśli przećwiczysz kilka starterów konwersacyjnych. Zacznij od poznania kilku różnych powitań. Powinniście również dzielić się niektórymi niewerbalnymi wskazówkami, takimi jak machanie lub podawanie ręki. Naucz je kilku rzeczy, które mogą powiedzieć komuś, kogo właśnie poznały, aby rozpocząć rozmowę, na przykład:
- Czy miałeś miły wieczór/weekend? Co porabiałeś?
- Podobają mi się twoje trencze, skąd je masz?
- To jest fajna impreza. Skąd znasz gospodarza?
- Czy oglądałeś/aś ostatnio coś dobrego w telewizji?
- Co dziś porabiałeś?
Pomóż dziecku zrozumieć, że w rozmowie ważne jest, aby mówić na zmianę. Słuchanie jest tak samo ważne jak mówienie, więc nie powinno próbować monopolizować rozmowy.
Zachęcaj do interakcji społecznych
Twoje dziecko nigdy nie poczuje się komfortowo w sytuacjach społecznych, jeśli nie będzie miało okazji do ćwiczeń. W związku z tym, gdy dziecko jest małe, organizuj mu wiele spotkań towarzyskich, aby miało szansę poznać inne dzieci i ćwiczyć dzielenie się z nimi, przyjmowanie zmian i ogólnie pojęte kontakty społeczne. Powinieneś również starać się wystawiać je na kontakt z różnymi typami ludzi w różnych środowiskach. Na przykład, należy zachęcać je do proszenia kelnera o zamówienie, zamiast mówić w jego imieniu. Jeśli pójdziecie do lekarza, zachęcaj je do mówienia o swoich objawach. To powinno pomóc im oswoić się z rozmowami ze specjalistami. Należy również przedstawić je własnym przyjaciołom, aby przyzwyczaiły się do rozmawiania z dorosłymi, a nie tylko z dziećmi.
Innym sposobem zachęcania do interakcji społecznych jest zaproponowanie dziecku udziału w zajęciach dodatkowych, takich jak sport lub zajęcia teatralne. Dzięki temu dziecko będzie miało okazję poznać ludzi o podobnych zainteresowaniach, co ułatwi mu nawiązanie silnych przyjaźni.
Nauczaj empatii
Empatia jest ważną umiejętnością społeczną. Jest to umiejętność rozumienia i reagowania na uczucia innych. Możesz pomóc swojemu dziecku wczuć się w sytuację innych, zachęcając je do postawienia się w sytuacji innych ludzi. Niekoniecznie muszą to być prawdziwi ludzie, może to być ktoś, kogo widziało w telewizji. Zapytaj ich, jak ich zdaniem może się czuć ta osoba. Następnie zachęć je do wyobrażenia sobie, jak same czułyby się w podobnej sytuacji.
Pomocne może okazać się wyjaśnienie dziecku, że każdy człowiek jest inny. Każdy z nas ma inne myśli i uczucia, co oznacza, że na pewne rzeczy reagujemy w różny sposób. Dziecko może nie rozumieć, dlaczego jego przyjaciel był czymś tak zdenerwowany, co jest okazją do wyjaśnienia, że to, co denerwuje jedną osobę, może nie być denerwujące dla innej.
Można wtedy nauczyć dziecko odpowiednich sposobów reagowania na uczucia różnych osób. Na przykład, jeśli zobaczy, że ktoś płacze, może zaoferować mu chusteczkę lub przytulić się, albo zapytać, czy może jakoś pomóc.
Jeśli martwisz się o rozwój społeczny swojego dziecka, nie wahaj się szukać wsparcia z zewnątrz. Korzystne może być porozmawianie z nauczycielami dziecka i sprawdzenie, czy są w stanie udzielić Ci pewnych informacji. Ewentualnie można zwrócić się do terapeuty społecznego, jeśli uzna się to za konieczne.
Najważniejsze wskazówki dotyczące nauczania umiejętności społecznych dzieci z autyzmem i bez autyzmu
Komunikacja to o wiele więcej niż tylko słowa, które wypowiadamy. Jest to niezwykle skomplikowany proces; zasady zmieniają się w zależności od osoby lub sytuacji i przez połowę czasu zgadujesz! Komunikacja może się załamać w wielu różnych obszarach, a czasem nawet zanim zaczniemy mówić. Zdumiewa mnie, że więcej osób nie ma z tym problemów. Umiejętności społeczne to termin, o którym czytamy i słyszymy cały czas, ale co przez to rozumiemy?
Słownik podaje, że są to “osobiste umiejętności potrzebne do udanej komunikacji społecznej i interakcji”. Nie brzmi to zbyt skomplikowanie, prawda? W rzeczywistości jest to ogromny obszar, który obejmuje wiele różnych aspektów komunikacji. Na przykład kontakt wzrokowy, bliskość, ton głosu, pozycja ciała, przyjmowanie zwrotów, emocje – to tylko kilka z nich. Więcej na ten temat można przeczytać w naszym wcześniejszym poście o nauczaniu komunikacji złożonej.
Jak pomóc dzieciom w nauce umiejętności społecznych?
Więc co możemy zrobić, aby pomóc, gdy dziecko ma trudności z tymi umiejętnościami? Nauczenie dziecka, gdzie ma stanąć, może być o wiele trudniejsze niż jak powiedzieć słowo; zasady świata społecznego często nie są proste. Jest jednak wiele rzeczy, które możemy zrobić, aby pomóc.
Obserwuj dziecko i sprawdź dokładnie, który element sprawia mu trudność.
Czasami może to być bardzo oczywiste – dziecko zawsze stoi zbyt blisko lub krzyczy. Jednak niektóre dzieci mogą być po prostu ciche i trzeba sprawdzić, co sprawia im trudność – czy wiedzą, kiedy mogą mówić, czy wybierają właściwą rzecz do powiedzenia? Czy są inne w grupie 1:1 niż w grupie lub w klasie? Trzeba rozebrać sytuację na czynniki pierwsze, aby dowiedzieć się, który element sprawia im trudność. Wtedy można zacząć pokazywać im, co mają robić.
Przyznaj, że ich uczucia są szczere i daj im pozytywny sposób reagowania, zamiast mówić o zachowaniu, którego nie chcesz.
Jest to bardzo ważne. Często to, co postrzegamy jako negatywne zachowanie, takie jak kopanie czy popychanie, dzieje się, ponieważ dziecko jest zdenerwowane lub zdezorientowane. Dlatego musimy przeanalizować sytuację, w tym to, co działo się przed zdarzeniem. Jan mógł właśnie kopnąć Harry’ego bardzo mocno, czego nie powinien był zrobić, ale Harry właśnie wpadł na Jana lub może powiedział coś, co zdenerwowało Jana. Musimy wyjaśnić, że to w porządku, że czujemy się zdenerwowani, ale nie kopiemy, tylko wyjaśniamy, że jesteśmy zdenerwowani, szukamy dorosłego, który pomoże lub odchodzimy.
Niektóre dzieci, dla których umiejętności społeczne są trudne, mają również podwyższony poziom lęku i należy to zauważyć i odpowiednio wesprzeć. Nie zawsze jest to oczywiste, ale powinno być przedmiotem badań.
Wyjaśnij, czego oczekujesz w danej sytuacji.
Czy powiedziałeś im, co mają robić? Sam często to powtarzam! Dzieci, które mają trudności w interakcjach społecznych, często nie przyswajają zasad automatycznie i potrzebują jasnych wyjaśnień na odpowiednim poziomie językowym. Może to oznaczać, że w przypadku starszych dzieci można wyjaśnić – Czy możesz stanąć dwa kroki dalej, kiedy z kimś rozmawiasz, żebyś nie był zbyt blisko? Wiele osób nie lubi stać zbyt blisko siebie. W przypadku małego dziecka może to być tak proste, jak powtarzanie “nie wolno bić”. Zawsze pamiętaj, by chwalić dziecko, gdy przypomni sobie coś, nad czym pracowaliście.
Powtarzaj, powtarzaj, powtarzaj.
Jak w przypadku każdej nowej umiejętności, dziecko będzie potrzebowało wielu okazji do ćwiczeń. Na początku może to być praca w grupie 1:1 lub w małej grupie, gdzie dziecko czuje się bezpiecznie, ucząc się i ćwicząc nową umiejętność. Później jednak oznacza to również pracę z różnymi osobami w różnych sytuacjach, aby pomóc w uogólnieniu umiejętności. Pamiętaj, że dziecko może nie przyswoić tych umiejętności automatycznie i będzie potrzebowało przypomnienia i pochwały.
Omówcie swoje procesy myślowe i uczucia.
W ramach uczenia nowej umiejętności społecznej warto wyjaśnić, dlaczego robimy lub mówimy określone rzeczy, ponieważ zwiększy to zrozumienie dziecka. Dlaczego nie lubisz, gdy ktoś mówi ci do ucha z dużą siłą, dlaczego nie przechylamy się na krzesłach, dlaczego nie wszyscy lubią być gonieni. Trzeba to robić na odpowiednim poziomie dla dziecka, ale pomoże mu to lepiej zrozumieć, w jaki sposób podejmujemy te decyzje.
Używaj realnych kontekstów tak często, jak to możliwe.
Najlepszym czasem na nauczenie lub przećwiczenie nowej umiejętności społecznej jest moment, w którym ona się wydarza. Można oczywiście rozmawiać o sytuacjach po fakcie lub przewidywać sytuacje, które mogą się wydarzyć, ale najlepszym sposobem na naukę jest znalezienie się w danej sytuacji. Uważam, że najlepsze momenty są na placu zabaw i kiedy dzieci ustawiają się w kolejce do szkoły! Często można dostrzec problem, zanim on wystąpi, co oznacza, że można porozmawiać z dzieckiem na bieżąco. Na przykład, pracowałam z wieloma dziećmi, które mają trudności z ustawianiem się w kolejce. Ustawianie się w kolejce często oznacza koniec jakiejś zabawy i oznacza powrót do lekcji. Nagle stajesz bardzo blisko ludzi i często wpadasz na nich. Jeśli wiesz, że dziecko ma z tym trudności, powiedz mu, żeby zostawiło wolne miejsce między sobą a osobą stojącą z przodu, lub może potrzebować przypomnienia, żeby trzymało ręce razem, żeby nie bawić się czymś, czym nie powinno! Następnie możesz je pochwalić, gdy wejdzie do środka.