Każdy koń islandzki jest wyjątkowy pod względem predyspozycji do poruszania się różnymi chodami, temperamentu i podatności na pomoce, bodźce ze strony jeźdźca. W Islandii konie te przez wieki wykorzystywano jako odpowiednik roweru. Wobec braku bitych dróg jazda konna była tam jedynym sposobem na szybkie i wygodne przemieszczanie się z miejsca na miejsce. Z tego powodu Islandczycy preferowali konie rącze i pełne temperamentu. Z dzisiejszej perspektywy można powiedzieć, że w trakcie jazdy zachowywały się one bardziej jakby przed kimś uciekały, niż kogoś wiozły.
Oczywiście, kiedy koń ucieka przez pustkowie, jakim jest Islandia, nie stanowi to żadnego problemu. Do dzisiaj selekcja hodowlana na Islandii ukierunkowana jest na konie o ognistym temperamencie, prawdziwe wulkany energii.
Na kontynencie podchodzi się do tej kwestii nieco inaczej. Ponieważ funkcjonuje tu inna kultura jazdy konnej, od wierzchowców wymaga się nie tylko szybkości, ale i opanowania. W istocie rzeczy oznacza to, że najbardziej cenimy konie o treningowym charakterze, które na Islandii uznano by za ospałe. A zatem, zanim zdecydujesz się na zakup konia islandzkiego, musisz najpierw określić, jakim temperamentem powinien on się cechować.
Konie islandzkie są poszukiwane przede wszystkim ze względu na umiejętność poruszania się dodatkowymi, wygodnymi dla jeźdźca chodami. Generalnie potrafią poruszać się stępem, kłusem, galopem i töltem, a te najlepsze także szybkim inochodem.
Każdy koń posiada inne predyspozycje w tym zakresie.
Przy typowym, prawidłowym tölcie jeździec czuje się w siodle jak na wygodnym krześle, ale prezentowany na pokazach tölt widowiskowy nie ma raczej nic wspólnego z wygodą. Jak pokazano na rysunku, różnice między końmi można rozpatrywać w dwóch wymiarach: umiejętności poruszania się konkretnym chodem i umiejętności przestawiania nóg lateralnie (z lewej lub prawej strony) lub diagonalnie (przekątnie).
W efekcie mamy do czynienia z ogromną różnorodnością możliwych kombinacji tych umiejętności, które częściowo mają charakter wrodzony, a częściowo zależą od metod hodowli i treningu. Przy czym, jeśli chodzi o ich wykorzystanie, spore znaczenie ma poziom wyszkolenia jeźdźca.
Na jednym krańcu spektrum mamy zatem konie, które umieją poruszać się wyłącznie kłusem, a na drugim takie, które niezależnie od tempa poruszają się inochodem. Oczywiście takie skrajne przypadki należą do rzadkości i przy umiejętnym treningu konie te można nauczyć wszystkich czterech lub pięciu chodów. Dokładnie pośrodku tego spektrum, między kłusem a inochodem, znajduje się tölt.
Konie żyjące w Islandii w naturalnych warunkach szybko i często zmieniają chód: niespieszny inochód zmieniają w krótki galop, na dłuższych dystansach poruszają się kłusem, a w najtrudniejszym terenie przechodzą w tölt. Trenując konie, staram się dążyć do ich zdyscyplinowania w taki sposób, by poruszały się takim chodem, jakiego życzy sobie jeździec, i nie zmieniały go dopóki nie dostaną stosownego polecenia.
Nauczenie konia, by poruszał się niezmiennie töltem, to prawdziwa sztuka. Aby tego dokonać, trener sam musi mieć tölt we krwi.
Predyspozycje i gotowość konkretnego konia islandzkiego do poruszania się chodem lateralnym decydują o sposobie, w jaki należy na nim jeździć. Niektórzy jeźdźcy preferują styl jazdy właściwy dla dresażu, charakteryzujący się ścisłą kontrolą nad każdym ruchem. Im z reguły najbardziej do gustu przypadają konie o czterech chodach. Inni z kolei wolą jeździć w bardziej tradycyjny, typowo islandzki sposób, który cechuje się większym luzem i dynamiką. Do tego celu najlepiej nadają się konie o większej skłonności do chodu lateralnego. Wszystko jest kwestią indywidualnych zapatrywań.
Warianty (rodzaje) lateralności
Paß – inochód
Paßtölt – świński trucht (powolny inochód)
taktklarer Tölt – czterotaktowy tölt
Trabtölt – tölt diagonalny Trab – kłus
Tölt jest mieszanką chodu lateralnego i diagonalnego, mieści się więc dokładnie pośrodku między inochodem a kłusem.
Z natury rzeczy kłus wiąże się z rozluźnieniem, a inochód z napięciem mięśni. Napięcie w inochodzie wynika z faktu, że koń przemieszcza jednocześnie do przodu obie nogi z prawej lub lewej strony na zmianę. W kłusie równolegle pracują nogi po przekątnej, co wymaga rozluźnienia mięśni grzbietu, a w wypadku młodszych koni także pochylenia głowy i wyciągnięcia szyi dla utrzymania równowagi.
W prawidłowym tölcie koń podnosi i stawia kopyta jedno za drugim w ten sposób, że jego grzbiet wygina się lekko na boki.
Ruchy dzielą się na fazę lateralną i diagonalną, co oznacza naprzemienne napięcie i rozluźnienie mięśni. W prawidłowym tölcie kopyta uderzają o ziemię w równych odstępach, wydając wyraźny, rytmiczny odgłos, którego nie sposób zapomnieć.
Przykład: przedstawione zdjęcie prezentuje konia w diagonalnym tölcie, widać wyraźnie, że koń pracuje 2 nogami po przekątnej.